რა პასუხი არა გასცა, მონა გარე შემობრუნდა,
როსტანს ჰკადრა: “შემიტყვია, იმას თქვენი არა უნდა;
თვალნი მზეებრ გამირეტდეს, გული მეტად შემიძრწუნდა,
ვერ ვასმინე საუბარი, მით დავყოვნე ხანი მუნ, და-“.

მეფე გაჰკვირდა, გა-ცა-წყრა, გული უც მისთვის მწყრომარე;
გაგზავნა მონა თორმეტი მისი წინაშე მდგომარე,
უბრძანა: “ხელთა აიღეთ აბჯარი თქვენ საომარე,
მიდით და აქა მომგვარეთ, ვინ არის იქი მჯდომარე”.

მონანი მიდგეს, მივიდეს, გახდა აბჯრისა ჩხარია;
მაშინღა შეკრთა იგი ყმა, ტირს მეტად გულ-მდუღარია,
თვალნი მოარნა ყოველგან, ნახა ლაშქართა ჯარია,
ერთხელ ესე თქვა: “ვაჲ მეო”, სხვად არას მოუბარია.

თვალთა ხელი უკუივლო, ცრემლნი ცხელნი მოიწურნა,
ხრმალ-კაპარჭი მოიმაგრა, მკლავნი გაიმამაცურნა,
ცხენსა შეჯდა, – მონათამცა საუბარნი რად იყურნა!-
სხვასა მხარსა გაემართა, მათი ჭირი არ განკურნა.

მონათა ხელი გამართეს მის ყმისა შესაპყრობელად.
მან, გლახ, იგინი დახადნა მტერთაცა საწყალობელად:
ჰკრა ერთმანერთსა, დახოცნა თავსა ხელ-აუპყრობელად,
ზოგსა გადაჰკრის მათრახი ქვე მკრდამდის გასაპობელად.

მეფე გაწყრა, გაგულისდა, ლაშქარნიცა შეუზახნა;
მან მდევართა მიწევნამდის არ უჭვრიტნა, არცა ნახნა,
რაზომნიცა მიეწივნეს, ყოვლნი მკვდართა დაასახნა,
კაცი კაცსა შემოსტყორცა, როსტან ამად ივაგლახნა.

შესხდეს მეფე და ავთანდილ მის ყმისა მისაწეველად.
იგი ლაღი და უკადრი მივა ტანისა მრხეველად,
ტაიჭი მიუქს მერანსა, მიეფინების მზე ველად,
შეიგნა მისლვა მეფისა მისად უკანა მდეველად.

Since strange knight did not answer the slave returned to his sovereign.
He said: ”I told him your will but he weeps and says not a word.
All my attempts to induce him to speak were in vain, your highness.
The radiant like that he casts has dazzled and blinded my eyes”.

Great was the wrath of Rostevan but greater by far his amazement.
He summoned his archers before him, in thunderous tones he commanded:
“You twelve are undaunted warriors, skilled in the arts of warfare;
Take up your arms, at once, and bring that swordsman before me”.

The archers drew near to the knight, with a sound of the clanging of armour,
So that the weeper started but fell once again to his weeping.
Then he looked up through his tears and beheld the archers approaching.
And cried: ”Woe is me!” Nothing more, not a word, not a sound did he utter.

Then with his hands he wiped the tears from his eyes, and rising,
Braced his strong arms and rapidly fastened his sword and quiver.
Paying no heed to the man in mounted his raven-black horse
Rode away leaving the men amazed and bewildered behind him.

They stretched out their hands to seize him, but he turned and attacked them so fiercely
That even the heart of the foe would have pitied their plight in that moment.
Scarcely raising his hand, he beat them down with his whip,
Till the king’s brave archers were scattered, or left on the ground for dead.

Rostevan’s heart burned within him at the sight of his slaughtered soldiers.
Turning to those around him he charged then to capture the slayer.
The youth rode on unheeding, and never once looked backward,
But when the pursuers overtook him, he turned, raised his whip and destroyed them.

Rostevan and Avtandil mounted, spurred their steeds in pursuit;
The youth swayed free in his saddle, his horse as swift as Merani.
The sun shone bright on the plain and turning, the youth beheld
Rostevan, Avtandil riding, galloping close on his heels.

რა ცნა, მეფე მოვიდაო, ჰკრა მათრახი მისსა ცხენსა.
მასვე წამსა დაიკარგა, არ უნახავს თვალსა ჩვენსა,
ჰგვანდა ქვესკნელს ჩაძრომილსა ანუ ზეცად ანაფრენსა;
ეძებდეს და ვერ ჰპოვებდეს კვალსა მისგან წანარბენსა.

კვალი ძებნეს და უკვირდა ვერ-პოვნა ნაკვალევისა,
აგრე კვალ-წმიდად წარხდომა კაცისა, ვითა დევისა;
ლაშქარნი მკვდართა სტიროდეს, სწრაფა აქვს წყლულთა ხვევისა.
მეფემან ბრძანა: “ვნახეო მიზეზი ლხინთა ლევისა”.

ბრძანა: “ღმერთსა მოეწყინა აქანამდის ჩემი შვება,
ამად მიყო სიმწარითა სიამისა დანავღლება,
სიკვდილამდის დამაწყლულა, ვერვის ძალ-უც განკურნება.
მასვე მადლი! ესე იყო წადილი და მისი ნება”.

ესე თქვა და შემობრუნდა, დაღრეჯილი წამოვიდა,
არცა ჰკრაღა ასპარეზსა, ვამი ვამსა მოურთვიდა;
ყველაკაი მოიშალა, სადაცა ვინ მხეცთა სრვიდა;
ზოგთა თქვეს, თუ: “მართალია”, ზოგი: “ღმერთო!”, უზრახვიდა.

მეფე საწოლს შემოვიდა სევდიანი, დაღრეჯილი;
მისგან კიდე არვინ შეჰყვა, ავთანდილ უჩს ვითა შვილი.
ყველაკაი გაიყარა, ჯალაბი ჩანს არ-დაჯრილი.
გაბედითდა სიხარული, ჩაღანა და ჩანგი ტკბილი.

თინათინს ესმა მამისა ეგეთი დაღრეჯილობა,
ადგა და კარსა მივიდა, – ჰქონდა მზისაცა ცილობა, –
მოლარე იხმო, უბრძანა: “ძილია თუ ღვიძილობა?”
მან მოახსენა: “დაღრეჯით ზის, სჭირსო ფერ-შეცვლილობა.

ერთაი ახლავს ავთანდილ, წინაშე უზის სკამითა;
უცხო ყმა ვინმე უნახავს, ასრე დაღრეჯით ამით-ა,
თინათინ ბრძანა: “აწ წავალ, შესლვა არ ჩემგან ჟამითა
მიკითხოს, ჰკადრე: იყო-თქო აქა ერთითა წამითა”.

Before they could overtake him he dealt one furious blow
with his whip on his charger’s side and was straightway gone from their sight,
Vanished like one who had sunk in an abyss or flown up to heaven.
And though they searched they could find no trace of the course he had taken.

Long and vainly they sought for the prints of his horse’s hooves;
He had vanished from sight like a Devi, leaving no trace behind.
The soldiers mourned for the dead and bound the survivors wounds.
“Well may I grieve”, said the king. “Behold, the cause of my sorrow!

“God would not suffer me longer to delight in the joys I possessed.
Therefore he turned all the sweet of my joy to gall and wormwood.
Fate has decreed me grieve and burdened my heart with sorrow.
I am wounded unto death. Such is His will and desire”.

Thus spoke the king, and returned, lost in thought to his palace.
Hunters abandoned the chase. None was called to the lists.
Plaudits and laughter were silenced, groans were mingled with weeping.
“The king is right”, said some, others but called upon God.

Rostevan entered his chamber, his countenance mournful and frowning.
Avtandil watched like a son that none but himself should follow.
The household servants retired; silenced were sounds of music,
The clicking of castanets, the plaintive twang of the harp-strings.

Up to her father’s door came Tlnatin, she, the sun’s rival,
Asked of the chamberlain: “Is my father asleep or awake?“
“He sleeps not”, the chamberlain said. “He is heavy with brooding and mourning.
Pale is his cheek from grief, and anger has clouded his eye.

“Avtandil, he alone, keeps his vigil beside him.
The cause of their gloom is a stranger, scarcely beheld but he vanished”.
Tinatin said: “I will go. I will not intrude on his sorrow.
Say ‘She was here but now!’ should my royal father require me”.

ხანი გამოხდა, იკითხა: “ნეტარ, რასა იქმს ქალიო,
ჩემი ლხინი და ჯავარი, ჩემი სოფლისა წყალიო?”
მოლარე ჰკადრებს: “მოვიდა აწყაღა ფერ-ნამკრთალიო,
დაღრეჯით გცნა და მიბრუნდა წინაშე მომავალიო”.

უბრძანა, თუ: “წადი, უხმე! უმისობა ვით გავსძლეო?
მოახსენე: “რად დაჰბრუნდი შენ, მამისა სიცოცხლეო?
მოდი, ჭმუნვა გამიქარვე, გულსა წყლულსა მეწამლეო,
გითხრა ჩემი სამიზეზო, მე თუ ლხინთა რად დავლეო”.

თინათინ ადგა, მივიდა, მიჰყვა მამისა ნებასა,
უგავს პირისა სინათლე მთვარისა მოვანებასა.
მამამან გვერდსა დაისვა, აკოცა ნება-ნებასა,
უბრძანა: “მახლავ რად არა, რად მელი მოყვანებასა?”

ქალმან ჰკადრა: “ხელმწიფეო, დაღრეჯილსა ვინცა გცნობდეს,
ვინმცა გნახა კადნიერად, რაზომ გინდა ამაყობდეს!
თქვენნი აგრე დაღრეჯანი მნათობთაცა დაამხობდეს!
კაცმან საქმე მოიგვაროს, ვეჭვ, ჭმუნვასა ესე სჯობდეს”.

უბრძანა: “შვილო, რაზომცა მჭირს საქმე სავაგლახია,
შენი ჭვრეტა და სიახლე ლხინადვე დამისახია,
მომქარვებელი სევდისა, მართ ვითა მუფარახია.
ვეჭვ, რა სცნა, შენცა მამართლო, ჩემი სულთქვმა და ახია.

“უცხოსა და საკვირველსა ყმასა რასმე გარდვეკიდე,
მისმან შუქმან გაანათლა სამყარო და ხმელთა კიდე.
რა უმძიმდა, არ ვიცოდი, ან ტიროდა ვისთვის კიდე;
ჩემად ნახვად არ მოვიდა, გავგულისდი, წავეკიდე.

მე რა მნახა, ცხენსა შეჯდა, თვალთა ცრემლნი მოიხოცნა.
შესაპყრობლად შევუზახენ, სპანი სრულად დამიხოცნა,
ვითა ეშმა დამეკარგა, არ კაცურად გარდამკოცნა,
ჯერთცა ესე არა ვიცი, ცხადი იყო, თუ მეოცნა.

The hours passed slowly by, till the king enquired of his servants:
“Where is my only solace, my jewel, my heart’s blood, my daughter?”
The chamberlain answered: “She came, she was here but now at the door.
She would not intrude on your sorrow, but will straightway come at your call”.

“Send for her”, Rostevan ordered.” How can I live without her?
Say to her: “Why did you go, who are the life of your father?
You alone have the balm to soothe the wound in my bosom.
I shall unburden my heart and tell you the cause of my sorrow”.

Tinatin went to her father, swift to obey his bidding,
Like the full moon in heaven was the light of her radiant features.
Rostevan placed her beside him and asked as he tenderly kissed her:
Why did you tarry, my daughter? Where you awaiting my summons?”

Tinatin answered: “O King, they told me your visage was darkened;
How could I brave your frowns when even the lights in the heavens
Are dimmed by your discontent? But now let us seek for some means
To put an end to your troubles. That would be better than grieving”.

Rostevan said: “I am heartsick; and yet your presence revives me.
With you beside me, my sorrows vanish like clouds in the sunlight.
Come then, I will relate what has occasioned my sadness.
When you know what has passed, surely you will not blame me.

I came on a comely youth, whose beauty illumined the heavens;
He wept and refused to say what was the cause of his anguish.
He did not come when I called him, so I was greatly vexed,
And in my fury commanded my men to seize him at once.

“He mounted his horse when he saw me and wiped the tears from his eyes.
I commanded that he must be seized but he struck down and slaughtered my soldiers,
Then like a spirit he vanished as though the earth had engulfed him.
And to this hour I know not if he was man or phantom.

“აწ ესე მიკვირს, რა იყო, ანუ რა ვნახე და რული!
მან დამიხოცა ლაშქარი, სისხლი ადინა ღვარული.
კაცთა ხორცისად ვით ითქმის ისრე თვალთაგან ფარული?!
უცილოდ ღმერთსა მოვსძულდი აქამდის მე მხიარული.

ტკბილნი მისნი წყალობანი ბოლოდ ასრე გამემწარნეს,
დამავიწყდეს, რაცა დღენი მხიარულსა წამეარნეს.
ყოვლმან პირმან ვაგლახ მიყოს, ვეღარავინ მინეტარნეს,
სადამდისცა დღენი მესხნენ, ვეღარამან გამახარნეს!”

ქალმან ჰკადრა: “მოგახსენებ მე სიტყვასა დანაყბედსა:
ჰე მეფეო! რად ემდურვი ანუ ღმერთსა, ანუ ბედსა?
რად დასწამებ სიმწარესა ყოველთათვის ტკბილად მხედსა?
ბოროტიმცა რად შეექმნა კეთილისა შემოქმედსა!

მე ამას ვარჩევ: მეფე ხარ, მეფეთა ზედა მფლობელი,
შორს არის თქვენი საზღვარი, ბრძანება-მიუთხრობელი.
გაგზავნე კაცი ყოველგან მისთა ამბავთა მცნობელი,
ადრე სცნობ, არის იგი ყმა შობილი თუ უშობელი”.

როსტანს სიტყვა ასულისა მოეწონა, ეკეთაცა;
პირი ხელით დაუჭირა, გარდაჰკოცნა კვლა და კვლაცა;
უბრძანა, თუ: „დაგმორჩილდე, რაცა მითხარ, აგრე ვქმნაცა.
იგივეა მხსნელი ჩემი, ვინცა მიწა გამაკაცა“.

მოასხნეს კაცნი, გაგზავნეს ოთხთავე ცისა კიდეთა,
უბრძანეს: “წადით, პატიჟთა თავიმცა რად დაჰრიდეთა?
მონახეთ, ძებნეთ იგი ყმა, სხვად ნურად მოიცლიდეთა,
მისწერეთ წიგნი, სადაცა ვერ მისწვდეთ, ვერ მიხვიდეთა”.

კაცნი წავიდეს, იარეს მართ ერთი წელიწადია,
მონახეს, ძებნეს იგი ყმა, იკითხეს კვლა და კვლა დია,
ვერცა თუ ნახეს ნახული ღმრთისაგან დანაბადია,
ცუდად მაშვრალნი მოვიდეს, მათსავე გულსა ზადია.

“I wonder, what has happened? How was it and what have I seen?
The warriors he slew are countless and the blood he spilled flowed in torrents.
Only a fiend or a spirit immortal could vanish as he did.
Alas! All the mercies of God are bitterness now to my soul.

“God’s tender mercies, alas, have become so painfully bitter!
I have forgotten the joys that were mine, so wretched am I.
There is no man on earth in whom I can find consolation.
My days may be long yet my heart will never rejoice or be happy”.

Tinatin said: “My father, listen to me, I entreat you.
Why deplore your fate with sighs and groans unavailing?
Why accuse the Almighty, Creator of earth and of Heaven?
Why should the Father of men, the Creator of good make evil?

“Hear me. You are a ruler of kings, a monarch of monarchs.
Wide are your far-flung borders, the might of your power is boundless.
Send envoys abroad; bid them seek news of the stranger.
Soon you will know if that youth was a man or an evil spirit”.






Men were sent forth by the king to the four corners of heaven.
“Go to the end of the world”, Rostevan said, “if needs be.
Spare neither trouble nor time. Do all in your power to find him.
Everywhere spread the tale, send letters to distant regions”.

So they set out in quest, roving for more than a year.
Seeking, enquiring, they travelled over land and many an ocean.
But they found not a soul who had heard of the youth or had seen him.
So they returned with a void in their hearts, disappointed and wearied.